Yeni yılda başladığım Türk el sanatını en iyi şekilde anlatan bir ürün olan el halısı yazı dizisi, bu sayıda da yine Hereke halısı ile devam ediyor. İnsanların metrekaresini 1-2 yılda dokuduğu bu özel sanat eserini 2 sayfada anlatmayla biter mi hiç…
Bu sayıda Hereke denince akla gelen en önemli motiflerden biri; kimine göre en önemlisinden bahsedeceğim: “7 Dağın Çiçeği”…
Konuyla ilgili araştırmalardan daha çok birebir bu işle ilgilenen kişilerden dinlediklerim daha bilgilendirici oldu. Bunlardan birisi de, Han Hereke markasının sahibi Erhan Ör. Erhan beyin verdiği bilgilerle birlikte bu motif hakkında bilgileri okumaya hazır olun.
3 çeşit Hekere
Hereke halısının tarihsel sürecinde ve bugününde de çeşitli malzemelerle dokunduğunu görüyoruz. Tabii ki, ilk yapılan halılar yün ile dokunmuş ve hatta saraydaki birçok halı yün üzerüne yün malzemeyle dokunmuştur. İçerisinden bazılarının ipek ile yapıldığı görülür.
Hereke halısının en büyük özelliği, mekana uygun oluşu ve mekana uygun tasarlanmasıdır. Geçmişte Hereke halısından önce yapılan Uşak halısı, Bergama halısı vs yöresel tarzdaki halılar genellikle çeyizlik amaçlı yapılan halılardır. Hereke halısında ise dekorasyon çok önemlidir. Mekana uygun tasarlanan bu halılar istenilen renklerde dokunabilirken, diğer halılarda bu pek mümkün değildir. Profesyonellilk barındıran Hereke halısı, daha ince ve daha özellikli olarak dokunabiliyor. Yün, ipek, atkı ve çözgüde kullanılan pamuklara da rastlanılarak 3 farklı türde Hereke halısı dokunduğunu söylemek mümkündür. Bugüne geldiğimizde ise 3 tip Hereke halısı yapılmaktadır. Bunlar, yün-pamuk, yün-ipek ve ipek Hekere halılarıdır.
“7 Dağın Çiçeği” ismi İstanbul’un 7 tepesinden geliyor
Yedi tepeli İstanbul deriz hep. Ama bu yedi tepenin eski İstanbul olan sur içindeki yedi tepe olduğundan çoğu insanın haberi yok. Bunlar Topkapı Sarayı tepesi, Çemberlitaş tepesi, Beyazıt tepesi, Fatih tepesi Yavuzselim tepesi, Edirnekapı tepesi ve Kocamustafapaşa tepesi… Tabi o zamanlar Hereke, İstanbul’un bir mahallesi konumunda.
Evet, “7 Dağın Çiçeği” İstanbul tepelerinde yetişen çiçeklerden alıyor ismini. Ve bu halıyla birlikte kullanılan renkler… İnsanın içini ferahlatan, herkes de ayrı bir resim canlandıran bu motif, özellikle lacivert, zeytin yeşili, hardal, gülkurusu, pembe gibi farklı farklı renklerle göz alıyor.
Konuyla ilgili sabahlara kadar konuşsak bitmeyecek bir hikaye olan Hereke ile ilgili Erhan beyin şu söylediklerini okumanızı tavsiye ediyorum: “1860’lı yıllarda Paris’te, Lyon’da alınan ödüllerde Hereke Constantinople yazar. Dolayısıyla Hereke İstanbul’un dokumahanesi konumundadır. Abdülmecit Han dokumahane olarak öyle güzel bir konum seçmiştir ki, Hereke hem İstanbul’un içinde, hem İstanbul dışında. Ayrıca denize yakın bir mesafede kolay ulaşılabilir bir yerde konumlanmış. Hatta ve hatta demiryolunun ilk geçtiği duraklardan biri olma özelliğini de taşımaktadır. Yani Hereke halısı İstanbul için dokunmuş, “7 Dağın Çiçeği” de İstanbul’un çiçekleri olarak akıllara yerleşmiştir. Burada çok değişik bir şey daha söyleyeyim; bu motif 7 çiçekten oluşmuyor. İstanbul’un 7 tepesindeki 9 farklı çiçekten oluşuyor. Desene baktığınız zaman 9 çiçek olduğunu görürsünüz zaten. Sonuç olarak İstanbul’un çiçeklerini anlatan bir desen olması ve gerçek manada çiçek bahçesini andırması sebebiyle bence “7 Dağın Çiçeği” iç ferahlatan bir özelliğe de sahip. 7 Dağın Çiçeği” motifinde spritüal bir şey, ayrı bir ruhani tat vardır. Daha önce bu motifi görmemiş ve motif hakkında hiçbir bilgiye sahip olmayan biri geldiğinde, diğer halılar başta olmak üzere bütün halı çeşitlerinden gösteriyoruz. Özellikle “7 Dağın Çiçeği” motifi olan halı için hiçbirşey söylemeden onların ne denli etkilendiklerini izliyoruz. İstanbul’la özdeşleşmiş olan “Yedi” sayısı Hereke halısı üzerindeki motiflere de sirayet ederek adının tarihle birkez daha anılmasına sebep olmuştur.”
