Büyük bir pazara, geniş topraklara ve zengin doğal kaynaklara sahip olan Brezilya, yüksek nüfusuyla ve 2,5 trilyon Doları aşkın gayri safi milli hâsılası ile Latin Amerika’nın birinci ülkesi konumunda.
Son dönemde ekonomisindeki hızlı iyileşme ve ülkedeki siyasi istikrar Brezilya’yı bu günlerde ticaret alanında daha da cazip hale getirmekte. Nüfus yoğunluğu, tüketim potansiyeli ve artan ithalatı ile Brezilya, alternatif dış pazar arayan ihracatçılarımız için değerlendirilmesi gereken önemli bir pazar niteliğinde. Özellikle dünyanın en kalabalık beşinci ülkesi olan Brezilya, 2010 yılında sahip olduğu 193,3 milyonluk nüfusuyla dikkat çekmekte.
Küresel aktör olma yönünde önemli aşamalar kaydeden Brezilya, IMF’nin 2011 yılı ekonomik büyüklüklere göre dünya ülkeleri sıralamasında 6. sırada ve Güney Amerika’nın en büyük ekonomisi konumunda.
2000’li yılların başlarında dünyanın ikinci büyük kalkınma hızını yakalamış olan Brezilya’nın, Rusya, Hindistan ve Çin (BRIC Ülkeleri) ile beraber 2050’li yıllarda dünyanın ekonomik kaderini belirleyecek ülkelerden biri olacağı tahmin edilmekte. Yeni petrol rezervleri bulunan ve gelecekte petrol devi olması beklenen Brezilya’nın krize rağmen BRIC ülkeleri arasında varlığını sürdürmesinde, tedarikçi ülke olması ve zengin doğal kaynaklarının rolü unutulmamalıdır.
Brezilya’nın temel sanayi sektörleri ya da ürünlerine baktığımızda şu tablo karşımıza çıkar; lüks turistik gemilerden yarış botlarına ve 300.000 tonluk tankerlere kadar gemi inşası, motorlu araçlar, araba, araç ve kamyon, her tip otobüs, ağır nakliye araçları, arazi araçları, metaller (çelik, alaşımlar ve alüminyum dâhil), gıda, havacılık ve uzay (tarımsal ilaçlama uçaklarından, 90 kişilik jet uçaklarına, askeri eğitim ve kargo uçakları TUCANO ve uyduları araştıran sesten hızlı AMX’e kadar), bilişim sistemleri (donanım ve yazılım, özellikle bankacılık sistemleri ve bilgisayarlar), oyuncaklar, ofis ve ev eşyaları, ahşap ve ahşap ürünler, mobilya, radar ve uzaktan kumandalı alıcı sistemleri, ilaçlar, eczacılık ürünleri ve her tür tıbbi donanım, inşaat sanayi için gerekli her türlü ürün, tarım araçları ve teknolojisi, iletişim (ses ve veri), kağıt, matbaa malzemeleri, makineler, demiryolu lokomotif ve vagonları ve her türlü önemli sanayi ihtiyaçları için sermaye malları, ağır iş makineleri, donanımı ve teknolojisidir.
IMF’den borç alan ülke konumundan “kredi veren” ülke konumuna gelen Brezilya’nın 2014 yılında Dünya Kupası’na, 2016 yılında Olimpiyatlara ev sahipliği yapacak olması dünyanın beşinci büyük ekonomisi olma hedefini 2014’den önce gerçekleştirebileceği tahminlerini kuvvetlendirmekte.
Sanayi Hızla Gelişiyor
Sanayi yapısı, yoğun bir şekilde “eski” ağır endüstrilerde (çelik, metalürjik ürünler, makineler, elektrik ve iletişim ekipmanları ve araçları), kimyasallar/petrokimyasallarda, yiyecek ve içecek, tekstil, giyim ve ayakkabı, selüloz ve kâğıt, plastik sektörlerinde yoğunlaşan ülkenin, bu sektörlerdeki toplam sanayi üretiminin yüzde 80’ini oluşturmakta. Ancak, bu sektörlerin yeni teknolojilere ihtiyacı olduğu gibi, gelişmiş malzeme ve bio-teknolojilerin de kullanılması gerekliliği ortaya çıkmış, bu süreç Brezilya pazarının dışa açılmasında önemlidir.
Yaklaşık 8,4 milyon kişinin istihdam edildiği imalat sanayinin önemli kısmı ülkenin güney ve güneydoğudadır. Kuzeydoğu, ülkenin en fakir kısmıdır ama yeni yatırımları cezp etmektedir. Sao Paulo eyaleti sanayinin kalbi durumundayken, Campinas yeni teknolojiler konusunda uzmanlaşmış bir eyalet, Rio de Janerio ise son yıllarda petrol konusunda atılım yapan bir eyalettir.
Türkiye’nin Hedef Ülkelerinden Biri
Brezilya, geleneksel pazarı olan Amerika kıtası ve Avrupa Birliği’nin yanında son dönemde Afrika, Ortadoğu, Doğu Avrupa ve Asya pazarlarına yaptığı ihracatın oranını önemli ölçüde arttırdı. Ülkenin ihracatta sergilediği başarısını ihraç mallarını çeşitlendirerek ve geleneksel pazarlarının dışında kalan pazarlara açılarak elde etti. Tarım ürünlerinin yanı sıra uçak, otomotiv, demir, kimyasallar, makine, ayakkabı, kağıt, elektrik ve elektronik gibi endüstri ürünleri de önemli ihraç kalemleri arasındadır.
Brezilya ülkemizin 2014 – 2015 döneminde hedef ülkelerinden birisidir. Dış ticaret rakamlarına baktığımızda, 2010 yılında Brezilya’ya ihracatımızın 2009 yılına kıyasla %58 arttığı ve 614 milyon Dolar olduğu, ithalatımızda ise % 21 artış ile 1.347 milyon Dolar olarak gerçekleştiği gözlenmekte. Söz konusu artış 2011 yılında da devam etmiş ve ihracatımız %44 artış ile 883,7 milyon Dolar, ithalatımız ise %54 artarak 2,074 milyon Dolar olarak gerçekleşti. Olumlu artışa rağmen, Brezilya’nın ihracatımızdaki payı %1’inde altındadır.
İhracatımızda; araba, araba aksam ve yedek parçaları, iplik, demir ve çelik ürünleri, fındık, çimento, tütün, araba lastiği, gübre, kuru kayısı, kuru üzüm, kuru incir, maya, kesme ve düzeltme makineleri, aspiratörler, parafin, traktör, mermer ve traverten önemli yer tutarken, ithalatımızda; demir cevherleri, soya fasulyesi, soya yağı, tütün, alüminyum, odun hamuru, kahve, altın, pamuk, yonga, kağıt, greyderler, buldozerler, kontrplaklar, çinko, kompresörler, jelatin, polivinil klorür, araba aksam ve parçaları, kauçuk ve ayakkabı ön sıralarda gelmekte.
Sorunsuz Ticaret İçin
Brezilya pazarı hakkında ihracatçılarımızın bazı konuları iyi bilmeleri gerekmekte. Özellikle nakliye, navlun ve depo masrafları ile gümrük prosedürleri hakkında sorunların yaşandığı gözlenmekte. Söz konusu sorunlar ise şu başlıklar altında toplanıyor;
• Gümrük komisyonculuğu, nakliye ücretleri, banka masrafları ve depolama fiyatlarının yüksek oluşu firmalarımızın maliyetlerini arttırmakta.
• Coğrafi uzaklık nedeniyle navlun ücretleri yüksektir.
• Limanlarda 1 aydan fazla bekleyen ihraç ürünleri kamulaştırılmakta.
• Gümrük işlemleri ile ilgili tüm evrakların Portekizce düzenlenmesi zorunlu olup, İngilizce evraklar kabul edilmemekte.
• Brezilyalı ithalatçılar, Brezilya gümrükleri tarafından istendiği gerekçesiyle, diğer ihracat belgelerinden ayrı olarak menşe belgelerinin yüklemeden yaklaşık 1 ay önce kendilerine gönderilmesini talep etmekte, bu durum ise ilave masrafa yol açmakta.
• Brezilya’nın uyguladığı gümrük vergilerine ilaveten ithal mallardan, COFINS (Contribution for the Financing of Social Security) ve PIS (Social Integration Program Contribution) adları altında toplamda %9,25 oranında Sosyal Güvenlik Sistemi Destekleme Fonu vergileri, ithal sanayi ürünlerinden %10 oranında ekstra vergi, ICMS adı altında eyaletten eyalete oranı değişen bir katma değer vergisi alınmakta ve zaman zaman toplamda CIF değerinin %90’ına kadar ulaşabilen, farklı adlar altında ithalat vergileri uygulanmakta.
• Brezilya’da ithalatta lisans uygulaması mevcut olup, ancak bu lisansa sahip firmalar ithalat yapabilmektedir. Bu durum, ihracat işlemlerini zorlaştırmakta ve aynı müşterinin farklı zamanlarda farklı ithalat şirketleri üzerinden ithalat yapmak zorunda kalması Eximbank sigorta işlemlerinde de sıkıntı oluşturmakta.
Brezilya’ya ihracat yapan Türk firmalarının Brezilyalı ortakları ile garanti mektubu, sağlık belgesi, ödeme koşulları, gümrük mevzuatı, depolama, tabii olunan vergiler v.b. hususunda yeterli bilgiye sahibi olması büyük önem arz etmekte. Nakliye ve malların gümrükten geçiş sürecine ilişkin masrafların çok iyi hesaplanması gerekmekte. Depolama fiyatlarının yüksekliği maliyet artırıcı bir unsurdur. Malların limanda dolaşımı, depo, ithal lisansı bedeli, gümrük komisyoncusunun harcamaları, malların Brezilya içinde nakliyesi, banka ücretleri çok önemli maliyet unsurlarından. Türk firmalarının Brezilyalı ortakları ile ticari kuralların gereği olan, geçerliliği tartışma götürmez belgelerle iş yapmalarının daha sonra yaşanabilecek sorunların önlenmesinde çok önem taşıdığı unutulmamalıdır.
İş Görüşmelerinde Altı Çizilenler:
Brezilyalı alıcı, ürüne ilişkin teknik detaylar, fiyat listesi, gümrük kodları, vergiler, depolama masrafları, liman ücretler v.b. nihai kararını etkileyecek bütün hususları açıklayan bilgiler vermenizden memnuniyet unsurudur. Alıcınızın nihai kararını gümrük prosedürleri de etkilemekte, toplantı sonrasında proforma fatura gönderilmesi gerekebilmektedir. Proforma fatura siparişin kesinleştiği anlamına gelmemektedir. Yazışmalarda firma logosunun olduğu kâğıtlar kullanılmalıdır.
Fiyatın, ödeme şeklinin sonradan değiştirilmesi hoş karşılanmaz. Nakliye süresi ve detayları, alıcının malları iç pazara satabilmesi açısından önemli bir husustur. Brezilya’ya gönderilecek malların teslim zamanı ve miktarında beklenmeyen değişiklikler iş ilişkilerini zedeleyecek bir sorundur.
Teknik detayların Portekizceyi de içerecek şekilde birkaç yabancı dilde yazılı olması tercih edilir. Yanıtlayamadığınız sorular alıcınızın kararını belirleyici olabilir. Veri ya da bilgi eksikliği görüşmenin başarısını etkiler. Garanti koşulları, satış sonrası hizmetler net bir şekilde açıklanması gerekir.
Küçük ve orta ölçekli işletmeler proforma faturayı yeterli görmektedirler. Brezilya’da iş yapmak isteyen ihracatçılarımızın sözleşme yapmaları tavsiye edilir. Sözleşme yapılması durumunda sözleşmenin iki dilde hazırlanması, anlaşmazlık durumunda hangi mahkemenin yetkili olacağının mutlaka belirtilmesi ve noter huzurunda kaydedilmesi gerekir.
Para Kullanımı:
Ülkenin para birimi “Real” (R$)’dir. Pek çok otel ve mağazada döviz ve uluslararası kredi kartları kabul edilmekte, günlük döviz kuru gazetelerde, otellerde, bankalarda ve seyahat acentelerinde mevcuttur. Nakit ve seyahat çekleri bu yerlerde kolayca bozdurulabilir. Birçok otel ve mağaza döviz ve uluslararası kredi kartlarını kabul eder.
Brezilya’ya giren ve Brezilya’dan çıkan her türlü paranın Merkez Bankası üzerinden yapılması gerekmekte. Brezilya’ya yapılacak yatırımlar da Merkez Bankası tarafından kayıt altına alınmakta, 2004 yılından bu yana bu kayıt işlemi internet üzerinden yapılabilmektedir.
Türkiye ve Brezilya arasında yapılan görüşmeler ve ziyaretlerde ülkeler arasında yapılabilecek işbirliği ve ticaret açısından potansiyel taşıyan sektörler belirlendi. Buna göre Brezilya’nın Türkiye’ye satabileceği ürünler: Taşıt Araçları, Lambalar, Elektronik tüp ve valfler, Oto yedek parça, Pamuk, Polypropilen, traktör, Yarı mamulden demir-çelik, Lamine demir çelik, Soya çekirdeği, Pompa ve kompresörler, Pistonlu motor, Demir bağlantıları, Soya fasulyesi Kağıt-karton, Selüloz, Pantolon (kot), Motorsiklet, Elektrik kablosu, tel, Makine ekipman, Otoyol Makineleri, Eczacılık ürünleri, Bitkisel orijinli bağlama materyalleri, Alüminyum ve müstahzarları, Pamuklu iplik ve kumaş, Bilgisayar ürünleri, Telekomünikasyon ekipmanı, Isıtma ve soğutma ekipmanı, İnorganik ve organik kimyasallar, Elektrik resistans ve devreler, Yağlı tohumlar, Ölçüm aletleri, Bakırdan mamul ürünler, Plastik reçine ürünleri.
Türkiye’nin Brezilya’ya satabileceği ürünler ise şunlardır: Oto Yedek Parçaları, Traktör yedek parçaları, Şekerli ve çikolatalı mamuller, Elektrik-Elektronik ürünler, Kuru ve sert kabuklu meyveler, Makine ekipmanı, Konfeksiyon, Demir-çelik, Taşıt araçları, Araç motorları, Meyve (armut), Yakıt-maden ve yan ürünleri, Plastik ve ürünleri, Demir-çelik ürünleri, Alüminyum ve ürünleri.
